EN WILD WERD HET. Ik weet niet wat ik achteraf het meest schokkende vond. Dat honderden betogers zo simpel het hart van de Amerikaanse democratie konden bestormen en urenlang bezet houden. Dat ze dat deden na een uur eerder te zijn opgehitst door de man die nog altijd de president van de VS is. Of dat ze na hun rechtstreeks op tv uitgezonden rellen en plunderingen doodkalm terug naar huis of hotel reisden – alsof ze een dagje naar de AutoRai of Huishoudbeurs waren geweest.

Het was allemaal schokkend. Maar nu het stof is neergedaald en de scherven bijeen zijn geveegd, schokt me toch vooral de milde reactie van de Republikeinen. Volksvertegenwoordigers die zelf op de vlucht moesten slaan voor een rellende meute, spraken na afloop over een „aanslag” door „binnenlandse terroristen”. Maar de man die hen daartoe had aangezet, die durfden ze – op een paar uitzonderingen na – niet direct verantwoordelijk te houden.

Te bang dat een breuk met de grote leider over twee of vier jaar hun eigen electorale kansen zal schaden. En te kleinzielig om te erkennen dat dit incident volgt op vier jaar lang goedpraten en wegkijken van Trumps autoritaire neigingen. Zo blijft het land kwetsbaar voor een nieuw democratisch demasqué, schrijf ik in een terugblik op de knotsgekke week. En het kan rond de inauguratie opnieuw misgaan: DC zal ditmaal beter beveiligd zijn, maar hoe zit dat in, pak ’em beet Lansing, Austin of Salem?  

„Het wordt wild”, had Trump vooraf voorspeld. En dat werd het woensdag, met zes doden, onder wie twee agenten. Inmiddels zijn tientallen betogers geïdentificeerd, opgepakt en soms ook al aangeklaagd. Op televisie leek de sfeer bijna carnavalesk, maar de eerste berichten over napalmcocktails, aanvalswapens en handboeien maken duidelijk dat het incident ernstiger was.

De komende maanden en jaren zullen rechtszaken volgen en er zal een groot onderzoek komen in het Congres. Amerikaanse media hadden al het goede voornemen om de ex-president in 2021 wat vaker te negeren, dankzij ‘January 6th’ zal hij het land nog wel even bezig houden.

Ook moet blijken of de Republikeinen zich willen ontworstelen aan de greep die Trump via zijn electoraat houdt op de partij. Mogelijk wordt dat pas in 2022 duidelijk, als de voorverkiezingen voor de midterms van start gaan. Trump-adepten kunnen dan zittende Republikeinen gaan uitdagen en zo de partij verder verdelen. „Ze verdienen niet beter”, stelt Ian Buruma in dit opiniestuk. Terwijl Frans Verhagen waarschuwt: schrijf de partij niet te snel af. En luister tot slot ook naar deze aflevering van de NRC-podcast Vandaag waarin correspondent Bas Blokker terug- en vooruitblikt.

SPOEDIMPEACHMENT. Het is niet uitgesloten dat de president nog juridische problemen krijgt met zijn opruiing. Vicepresident Pence en kabinetsleden zullen hem niet afzetten, al hebben ze hier onder het 25ste amendement wel de mogelijkheid toe. Maar er blijft altijd nog een afzettingsprocedure in het Congres over. De Democraten zetten hiervoor deze week de eerste stappen, maar de tijd dringt en hun inkomende president Joe Biden is bovendien niet erg enthousiast. Hij wil beginnen met regeren, niet afrekenen met zijn voorganger.

Tegelijkertijd menen de Democraten dat deze putsch niet zonder gevolgen kan blijven – niet alleen op de linkervleugel van de partij. Dit weekeinde diende zich al een pragmatisch compromis aan. Daarin wordt Trump nog wel snel geïmpeached, maar stuurt het Huis die aanklachten pas maanden later naar de Senaat. Die moet dan beoordelen of hij nog veroordeeld wordt – en zich niet opnieuw verkiesbaar mag stellen in 2024.  

Ondertussen wordt Trump al wel op andere wijze gestraft: hij wordt – heel hedendaags – door allerlei meer bedrijven en instituties gecanceld. Uit angst voor reputatieschade trekken zij razendsnel hun handen af van de beroemdheid aan wie ze jarenlang ook goed verdienden. Van sociale-mediakanalen  tot de organisator van golftoernooien: plots willen ze niks meer met Trump te maken hebben.

DE MACHT VAN BIG TECH. Het meest in het oog springend was het besluit van Twitter om @realDonaldTrump te sluiten. Jarenlang domineerde dat account de mondiale nieuwscyclus (lees ook deze in memoriam). In de tijd dat de buitenlandredactie van NRC nog niet bestond uit een verzameling thuiskantoortjes, werd de eerste ochtendtweet van de president vaak collectief onthaald: „Hij is weer wakker, hoor”, klonk het dan op de redactievloer – en iedereen wist wat bedoeld werd.

In juni 2018 stuurde Trump een tweet waarin hij een uitspraak verwelkomde van het Hooggerechtshof. Dat had een christelijke bakker uit Colorado in het gelijk gesteld die uit religieuze overwegingen geen bruidstaart wilde leveren aan een homo-echtpaar. „Grote Hof-uitspraak voor de Bakker”, jubelde Trump. Naar die juichtweet werd dit weekeinde meermaals verwezen door Trump-critici. Strekking: net als de bakker staat het private bedrijf Twitter in zijn recht een klant een dienst te weigeren.  

Die vergelijking is te simplistisch. Het Hof deed destijds geen uitspraak over de principiële kwestie zelf, maar over de vraag of de bakkerij te streng was aangepakt door de mensenrechtencommissie van Colorado. Bovendien was de banketbakker geen monopolist: het gediscrimineerde stel kon zijn taart ook ergens anders bestellen. Sociale media platforms daarentegen kunnen bijna alleen succesvol zijn als ze de markt domineren. Iedereen wil elkaar immers rond dezelfde dorpspomp ontmoeten. En lang zag Twitter daar ook Trump met zijn 88 miljoen volgers graag langskomen.

Dat Big Tech-bedrijven hem nu alsnog collectief cancelen, heeft daarmee ook iets huichelachtigs. Het is ‘too much, too late’, stelt een deskundige in dit heldere stuk. En het roept vragen op of het middel niet gevaarlijker is dan de kwaal. Angela Merkel kan moeilijk een Trump-fan genoemd worden, maar ook zij vroeg zich maandag af: gaat dit niet te ver? Allemaal vragen die een fundamenteel debat behoeven. Of zoals het hoofdredactioneel commentaar van NRC vandaag stelt: „Over twee weken is Trump niet meer aan de macht, maar Big Tech nog wel.”

• ‘Dit is niet wie wij zijn’, klonk woensdag na de bestorming. Maar die paste toch echt binnen een lange historische traditie van gerechtvaardigde eigenrichting en opstand tegen het wettige gezag in de VS, schrijft correspondent Bas Blokker in dit mooie essay. 
• Het nieuws werd woensdag overschaduwd door het spektakel in Washington, maar de Democraten wonnen twee cruciale Senaatszetels in Georgia. Hier een analyse en portretjes van de twee winnaars. En lees ook deze aardige ingezonden brief uit DeKalb County.
• Midden-en Oost-Europa-correspondent  Emilie van Outeren onderbrak haar Amerikaanse vakantie om de stemming te peilen in Georgia. Ze schreef deze reportage over de woede van zwarte activisten over het milde politie-optreden in Washington. En ze interviewde een echtpaar dat verdeeld is over de bestorming, maar unaniem de Democraten vreest.
• Corona kost niet alleen levens, maar redt mogelijk ook die van Trumps laatste drie terdoodveroordeelden nu er op hun death row een grote virusuitbraak is.