NRC

Deze week was ik weer eens op kantoor. Dat voelde tegelijkertijd volstrekt routineus en verdacht ouderwets. Ook over het kantoorleven hangt een moeilijk definieerbare sluier van ongemak en remming, net als over de rest. Maar de thuiswerkeuforie van het begin is voor mij ook wel uitgewerkt. Creativiteit, ideeënuitwisseling, vernieuwing: het is toch moeilijker in je eentje thuis. (Ik heb, in de woorden van collega Japke-d. Bouma, de thuiswerkblues.) Heeft corona het kantoor definitief vermoord? En wat voorspelt dat over de toekomst van werk?

1. Thuiswerkoptimisme. Het is niet alleen kommer en kwel natuurlijk. Deze week kwam het Kennisinstituut Mobiliteit met een studie waaruit blijkt dat een ruime meerderheid van de thuiswerkers positief is. Ongeveer de helft verwacht vaker te blijven thuiswerken als de crisis voorbij is, bij voorkeur tussen de 1 en 3 werkdagen.

Dat heeft nogal wat gevolgen voor de manier waarop werk en privé mengen, en voor de relatie tussen werkgevers en werknemers - gevolgen die we nu nog niet goed overzien, denk ik.

VU-studie: door welke psychologische fases zijn mensen gegaan tijdens het thuiswerken in de pandemie?
Voormalig presidentskandidaat Andrew Yang: „Corona benadrukt het belang van een vierdaagse werkweek.”
ING-topvrouw Karien van Gennip in dit INSEAD-artikel: „We hebben na Covid een nieuw sociaal contract nodig.”

2. Robotisering. Corona zorgt op heel veel plekken voor een versnelling voor bestaande trends, waaronder ook automatisering en digitalisering van taken. Monteurs kunnen tegenwoordig op duizenden kilometers afstand apparaten repareren dankzij AR, en deze Japanse supermarkt experimenteert zelfs met vakkenvullen op afstand. Hoe gaat dat de positie van werknemers en ongelijkheid beïnvloeden? MIT-hoogleraar David Autor is er niet gerust op: volgens hem is het risico door de pandemie groter geworden dat robots en AI taken gaan overnemen zonder dat daar genoeg tegenoverstaat, vooral in de diensteneconomie.

Future Affairs-lezer Rutger van Zuidam tipte me dit geweldige stuk over hoe games steeds meer gebruikt worden als plek voor vergaderingen en teamuitjes. Games nemen sowieso steeds meer sociale fucties over van socialemediaplatforms, dus waarom ook niet op professioneel gebied?
Collega Marcella Breedeveld (onze HR-directeur) wees me op dit interessante stuk over hoe digitale tools als Slack door werkgevers als panopticon gebruikt kunnen worden om medewerkers constant in de gaten te houden.

3. Kantooreconomie. Ook bedrijfseconomisch is het massale thuiswerken nogal disruptief. Op vastgoedprijzen kan het grote impact hebben natuurlijk, maar ook voor allerlei economische activiteiten die (indirect) afhankelijk zijn van het kantoorleven en het heen en weer reizen. Luchthavens, openbaar vervoer, Starbucks, stationswinkels. De indirecte economische klap door het wegvallen van kantoren gaat nog veel op zijn kop zetten, waarschuwt dit goede artikel.

4. Strategische co-locatie. Ik vroeg Future Affairs-lezer en universitair hoofddocent Ella Hafermalz (VU), die veel onderzoek doet naar de toekomst van werk, wat volgens haar de grootste vraag is de komende maanden. Dat is „strategische co-locatie”, mailt ze. Kunnen er nieuwe, strategische manieren worden bedacht voor het combineren van het goede van kantoor én het goede van thuiswerken?

„We zijn al honderd jaar gewend aan op dezelfde plek samenwerken, terwijl dat ontzettend duur is qua reizen, vastgoed, energie, tijd,” volgens Ella. Het is zeer de vraag of managers en werkgevers zich echt kunnen losmaken van de routines en gewoontes die zo zitten ingebakken in werk, vindt ze. Dus: mengvormen van thuiswerken, lokale kantoren en centrale kantoren, decentrale werk-hubs? Het kantoor als een soort Starbucks of clubhuis?

Uit dit goede stuk van de FT blijkt in elk geval hoe werkgevers enorm worstelen met allerlei nieuwe problemen: hoe kweek je bijvoorbeeld een bedrijfscultuur als iedereen vooral thuiswerkt?

5. Vlucht naar voren. Het valt me op dat veel grote Nederlandse bedrijven behoorlijk aarzelend en weinig visionair zijn over de nieuwe omstandigheden. (Of ken jij wel goede voorbeelden?) Salesforce maakte laatst al veel doortastender de vlucht naar voren, door thuiswerken tot zeker juli 2021 de standaard te maken. Ze bieden ook een vergoeding aan medewerkers voor het aanschaffen van kantoorartikelen, en iedereen met kinderen krijgt zes weken extra (!) betaald verlof. Ook veel andere techbedrijven bieden kinderopvang, bezorglunches, psychische bijstand en andere perks aan.

Future Affairs-lezer Tom van der Lubbe, oprichter van hypotheekadviseur Viisi, schreef dit goede blog: „Werkgevers die hun mensen in crisistijd goed behandelen, komen historisch gezien als winnaars uit de malaise.”

🔥 Mijn favoriete NRC-artikelen

Hoe Zwarte Piet van Facebook verdwijnt.

Groener leven na de crisis, dat gaat niet vanzelf.

Chinees sciencefiction-epos The Three Body Problem wordt Netflix Original.

Het gevaarlijke vooruitzicht van vaccin-nationalisme.

De trage implosie van de VS.

Corona kan tot nieuwe eurocrisis leiden, waarschuwt Klaas Knot.

🔮 Kijktips

De VPRO heeft een paar heel boeiende programma's gemaakt, die erg de moeite waard zijn. Ik mocht de Tegenlicht-aflevering van deze zondag al even bekijken, een ijzingwekkende compilatie van fragmenten over de grote vraag: welke ideeën over een andere wereld nemen we na corona mee, en welke dromen laten we achter? Deze zondag 22.05 uur op NPO2.

En één van mijn favoriete wetenschapsjournalisten, Rob van Hattum, maakte de serie Grote Vragen. Daarin bespreekt hij met 8 Nederlandse topwetenschappers wat de grote doorbraken in hun vakgebied precies betekenen voor ons. Vanaf donderdag 10 september, 22.15 uur NPO2.

🚀 Uit het Future Affairs-netwerk

Tips? Graag via mail of m'n LinkedIn.

Hoogleraar computationele sociologie Dirk Helbing (Delft) publiceerde dit stuk over de valse beloftes van digitale ID's.

Monique van Dusseldorp en haar collega's van de Next Generation Internet Policy Summit organiseren op 28 en 29 september deze gratis digitale conferentie over de toekomst van internet.

Hoogleraar Mieke Boon en haar collega's van de Universiteit Twente houden vanaf 10 september de hybride tentoonstelling Reflecties, met online en offline installaties over algoritmes en kunstmatige intelligentie.

Hoofdeconoom Marieke Blom van ING interviewde topeconomen over de transformatie van de economie na corona.

Stanford-onderzoeker Marietje Schaake schreef een boeiende column over de corona-app en de macht van Big Tech.

Marnix Wagemaker en zijn collega-onderzoekers van de TU Delft en Tsinghua University, hebben een belangrijke stap gezet richting een nieuw soort Li-ionbatterijen.

Technologiepionier en kunstenaar Koert van Mensvoort werd in NRC geïnterviewd over de toekomst van eten.

Ikzelf schoof aan bij de BNR-podcast De Technoloog van Herbert Blankesteijn en Ben van der Burg over de toekomst van de smart city.