Europejskie aktualności z minionego tygodnia

Biuletyn n°1059 z wtorku, 19 marca 2024

Kilka mało znanych skutków ocieplenia klimatu

Louis Caudron - 19 mar 2024

Skutki zmian klimatu są bardziej zróżnicowane niż się wydaje. W niektórych częściach świata opady deszczu wzrosną, podczas gdy w innych susze będą stwarzać problemy z dostępem do wody i sposobami jej magazynowania. Główne szlaki żeglugowe będą ewoluować, takie jak Północny Szlak Morski, który od 2035 może być wolny od lodu przez cały rok. Wygeneruje to nowe przychody dla Rosji, która skorzysta również na zmianach klimatycznych w pobliżu biegunów, podobnie jak Kanada i Grenlandia.

Kalendarz | Inne wersje językowe | Kontakt

■ Fundacja :

Schuman Network

Schuman Network to inicjatywa uruchomiona w listopadzie 2023 roku przez Fundację Roberta Schumana, której celem jest promowanie wymiany pomysłów na skalę europejską. Sieć zrzeszająca 19 członków z 11 europejskich krajów jest przestrzenią gromadzenia badań nad bieżącymi europejskimi zagadnieniami. Od momentu jej uruchomienia na stronie internetowej sieci opublikowano około sześćdziesięciu materiałów. Więcej

Portal, by wiedzieć wszystko o wyborach europejskich

Od 6 do 9 czerwca Europejczycy będą mogli wybrać 720 posłów do Parlamentu Europejskiego na kolejnych pięć lat. Fundacja stworzyła stronę internetową, aby pomóc Państwu lepiej zrozumieć wybory i związane z nimi wyzwania, a także pomóc śledzić kampanię z listami kandydatów i programami wszystkich partii w każdym państwie członkowskim. Więcej

Europejskie plany odbudowy: liczby i priorytety

Reagując na gospodarcze i społeczne konsekwencje pandemii Covid-19, Unia Europejska utworzyła fundusz odbudowy o wartości 672,5 mld euro. 12 marca Komisja zatwierdziła wstępną ocenę drugiego wniosku Estonii o płatność w wysokości 122,3 mln euro. Fundacja oferuje interaktywną mapę planów dla poszczególnych krajów, abyście mogli Państwo poznać kwoty i harmonogramy. Więcej

■ Komisja :

Ukierunkowana rewizja wspólnej polityki rolnej

15 marca Komisja zaproponowała przegląd wspólnej polityki rolnej (WPR). Propozycja znosi w szczególności obowiązek ugorowania części gruntów. Jednak rolnicy, którzy odłogują część swoich gruntów, będą uprawnieni do premii. Ponadto rolnicy będą mogli wybrać między rotacją a dywersyfikacją upraw, co pomoże tym, którzy zostali dotknięci suszą lub powodzią, w wypełnieniu zobowiązań z tytułu WPR. Rolnicy będą mieli również większą elastyczność we wdrażaniu zobowiązań dotyczących pokrywy glebowej w okresach wrażliwych. Gospodarstwa o powierzchni poniżej 10 hektarów będą zwolnione z kontroli i kar związanych ze zobowiązaniami środowiskowymi. Więcej

Zwiększenie produkcji amunicji

15 marca Komisja Europejska przyznała 500 mln euro na produkcję amunicji. Rozporządzenie ASAP ma pomóc europejskiemu przemysłowi obronnemu osiągnąć zdolności do produkcji amunicji na poziomie 2 milionów sztuk rocznie do 2025 roku. Komisja zachęca również państwa członkowskie do wspólnego budowania zdolności obronnych przy pomocy 310 mln euro z Instrumentu na rzecz Wzmocnienia Europejskiego Przemysłu Obronnego poprzez Wspólne Zamówienia (EDIRPA) i wyda 1,1 mld euro na badania i rozwój za pośrednictwem Europejskiego Funduszu Obronnego (EDF). Więcej

Propozycja rozpoczęcia negocjacji z Bośnią i Hercegowiną

12 marca Komisja zaleciła rozpoczęcie negocjacji akcesyjnych z Bośnią i Hercegowiną. W sprawozdaniu opisano postępy poczynione przez ten kraj w zakresie reform, zwłaszcza dotyczących praworządności, i uznano, że Bośnia i Hercegowina osiągnęła zadowalający poziom zgodności z kryteriami przystąpienia do Unii. Komisja zaproponowała również ramy negocjacyjne - wytyczne i zasady - dotyczące akcesji Ukrainy i Mołdawii, które zostaną przedstawione Radzie. Więcej

■ Parlament :

Sztuczna inteligencja

13 marca europosłowie zatwierdzili zawarte z Radą porozumienie w sprawie rozporządzenia dotyczącego sztucznej inteligencji (AI Act). Rozporządzenie zakazuje aplikacji opartych na wykorzystywaniu obrazów twarzy w internecie lub monitoringu wideo, a także oceny społecznej w firmach i szkołach poprzez rozpoznawanie emocji. Sztuczna inteligencja, która manipuluje ludzkim zachowaniem, została zakazana, a identyfikacja biometryczna może być stosowana tylko w ściśle określonych warunkach, w szczególności w celu zapobiegania atakom terrorystycznym. I wreszcie systemy sztucznej inteligencji wysokiego ryzyka będą musiały pozostawać ściśle przejrzyste i być nadzorowane przez człowieka, ze względu na szkody, jakie mogą wyrządzić w kluczowej infrastrukturze i w usługach. Więcej

Emisje pojazdów silnikowych i waga ciężarówek

13 marca europosłowie przyjęli zawarte z Radą porozumienie w sprawie rozporządzenia Euro 7. Rozporządzenie to ma na celu zmniejszenie emisji gazów cieplarnianych z transportu drogowego. 12 marca europosłowie opowiedzieli się za ułatwieniem ruchu "megaciężarówek" o długości do 25 metrów i wadze do 60 ton, pomimo obaw o ich wpływ na środowisko, o bezpieczeństwo i konkurencję z transportem kolejowym. Więcej - Więcej

Bezpieczeństwo zabawek i wadliwe produkty

13 marca europosłowie zagłosowali za zakazem stosowania szkodliwych chemikaliów w zabawkach, w szczególności substancji zaburzających gospodarkę hormonalną. 12 marca przyjęli zawarte na trilogu porozumienie w sprawie odpowiedzialności za wadliwy produkt. Dokument ma pomóc europejskim konsumentom w dochodzeniu odszkodowań w przypadku szkód spowodowanych przez wadliwe produkty. Więcej - Więcej

Reforma unijnego kodeksu celnego

13 marca europosłowie przyjęli reformę unijnego kodeksu celnego. Celem tej reformy jest unowocześnienie kodeksu, aby dostosować go do rozwoju handlu internetowego, a także do nowych standardów, zakazów, obowiązków i kar wprowadzonych przez Unię w ostatnich latach, takich jak bardziej rygorystyczne przepisy dotyczące zwalczania "szybkiej mody". Więcej

Zanieczyszczenie przemysłowe

12 marca europosłowie przyjęli porozumienia osiągnięte w trilogach w sprawie dyrektywy i rozporządzenia dotyczących emisji przemysłowych. Stosowne branże i gospodarstwa hodowlane będą miały do spełnienia cele w zakresie wyników środowiskowych, takie jak zużycie wody i zarządzanie odpadami. W przypadku poważnych naruszeń Unia nałoży kary w wysokości co najmniej 3% obrotów danego podmiotu. Więcej - Więcej

Akt o wolności mediów

13 marca europosłowie przyjęli akt mający na celu ochronę mediów i dziennikarzy przed ingerencją polityczną i gospodarczą. Przepisy zakazują wszelkich form interwencji państw członkowskich w decyzje redakcyjne mediów, a także wszelkich form nacisku na dziennikarzy. Ponadto państwa członkowskie muszą od teraz zagwarantować przejrzysty i niedyskryminujący wybór menedżerów mediów publicznych, aby zapewnić, że nie będą one wykorzystywane do celów politycznych. Więcej

■ Rada :

Posiedzenie ministrów gospodarki i finansów

12 marca odbyło się spotkanie 27 ministrów gospodarki i finansów. Omówiono w szczególności pozytywny wpływ reform i inwestycji społecznych na wzrost gospodarczy i stabilność fiskalną, a także Instrument na rzecz Odbudowy i Zwiększania Odporności (RRF), któremu ministrowie chcą nadać nową dynamikę polityczną w pozostającym okresie jego wdrażania. Ministrowie przeanalizowali również gospodarcze i finansowe konsekwencje agresji Rosji na Ukrainę i zatwierdzili wytyczne dotyczące budżetu UE na 2025 rok. Więcej

Posiedzenie ministrów ds. zatrudnienia i polityki społecznej

11 marca obradowali ministrowie ds. zatrudnienia i spraw społecznych. Zatwierdzili porozumienie osiągnięte w trilogu dotyczące dyrektywy o pracownikach platform. Dokument ma umożliwić przekwalifikowanie fikcyjnych samozatrudnionych zatrudnionych przez usługi takie jak Uber czy Deliveroo na pracowników. Ministrowie przedyskutowali wdrażanie Europejskiego filaru praw socjalnych w kontekście europejskiego semestru i przyszłej agendy społecznej oraz zatwierdzili priorytety polityczne UE. Ministrowie dokonali również przeglądu prac nad dyrektywami w sprawie europejskiej karty osoby z niepełnosprawnościami i europejskiej karty parkingowej dla osób z niepełnosprawnościami. Więcej - Więcej

■ Dyplomacja :

Wizyta na Grenlandii i na Wyspach Owczych

Przewodnicząca Komisji Europejskiej Ursula von der Leyen odwiedziła Wyspy Owcze (14 marca) i Grenlandię (15 marca). Towarzyszyła jej duńska premier Mette Frederiksen. Przewodnicząca podpisała z Wyspami Owczymi protokół ustaleń dotyczący ściślejszej współpracy, w szczególności w zakresie zielonej transformacji. Na Grenlandii przewodnicząca zainaugurowała biuro UE w Nuuk i podpisała umowy ustanawiające współpracę na rzecz zielonego wzrostu i finansowania dostaw metali ziem rzadkich do UE. Więcej

7,4 mld euro dla Egiptu

17 marca przewodnicząca Komisji Ursula von der Leyen spotkała się z prezydentem Egiptu Abdelem Fattahem al-Sisim w towarzystwie kanclerza Austrii Karla Nehammera, premiera Belgii Alexandra De Croo, prezydenta Cypru Kyriakosa Christodoulidesa, premiera Grecji Mitsotakisa i premier Włoch Giorgii Meloni. Wizyta zaowocowała partnerstwem, w ramach którego w ciągu najbliższych czterech lat Egipt otrzyma fundusze europejskie na kwotę 7,4 mld euro. Celem tej inicjatywy jest wsparcie egipskiej gospodarki, szczególnie w kontekście rosnącej migracji, oraz zapobieganie ryzyku kryzysu migracyjnego z Palestyny. Więcej - Więcej

Rada ds. Energii UE-USA

15 marca w Waszyngtonie odbyło się 11. posiedzenie Rady ds. Energii ze Stanami Zjednoczonymi. Spotkanie było okazją, by uznać wagę pracy wykonanej przez grupę zadaniową w celu zabezpieczenia europejskich dostaw energii i wyzwolenia się od zależności od rosyjskich paliw kopalnych. Rada zobowiązała się również do kontynuowania dekarbonizacji źródeł energii, podkreślając potrzebę odejścia od paliw kopalnych do 2050 roku. Rada potwierdziła także swoje wsparcie dla Ukrainy, zdecydowana chronić swoją infrastrukturę energetyczną w kontekście wojny z Rosją. Więcej

Relacje ze Szwajcarią

12 marca Rada przyjęła mandat negocjacyjny upoważniający Komisję do negocjowania w imieniu Unii przyszłych stosunków dwustronnych. Mandat ma trzy cele: przegląd istniejących umów w sprawie rynku wewnętrznego, by włączyć nowe przepisy dotyczące pomocy państwa i postanowienia instytucjonalne przewidujące dostosowywanie się do dorobku wspólnotowego; podpisanie umów w sprawie udziału Szwajcarii w programach UE, takich jak Horyzont Europa, oraz w sprawie wkładu finansowego Szwajcarii do UE w zamian za jej dostęp do rynku wewnętrznego oraz wznowienie negocjacji służących zawarciu umów w sprawie energii elektrycznej, bezpieczeństwa żywności i zdrowia. 18 marca przewodnicząca Komisji Europejskiej Ursula Von der Leyen przyjęła przewodniczącą Konfederacji Szwajcarskiej Violę Amherd, żeby rozpocząć negocjacje. Więcej

■ Dania :

Wydatki wojskowe i pobór

13 marca duński rząd ogłosił wzrost wydatków wojskowych o 5,4 mld euro do 2028 roku. W 2024 wydatki na obronność przekroczą 2% PKB. Pobór do wojska zostanie zreformowany - służba wojskowa zostanie wydłużona z 4 do 11 miesięcy, a liczba poborowych wzrośnie do 5 000 rocznie. Dania jest również jednym z niewielu krajów, które wprowadziły pobór dla kobiet. Więcej - Więcej

■ Hiszpania :

Ustawa o amnestii dla katalońskich separatystów

14 marca hiszpański Kongres Deputowanych zatwierdził niewielką większością głosów ustawę o amnestii dotyczącą katalońskich separatystów skazanych za próbę secesji tego regionu w 2017 roku, a w szczególności Carlesa Puigdemonta (jednego z liderów ruchu i obecnego europosła). Teraz ustawa będąca wynikiem kompromisu między rządem a partiami niepodległościowymi musi zostać przegłosowana w Senacie. Jest to warunek poparcia Senatu dla rządu Pedro Sancheza. Więcej

■ Holandia :

Geert Wilders rezygnuje z zostania premierem

Cztery partie zaangażowane w negocjacje w sprawie utworzenia holenderskiego rządu nie osiągnęły jeszcze porozumienia. Różnice z partią PVV (zwycięskim ugrupowaniem Geerta Wildersa) dotyczą zarządzania finansami publicznymi, klimatu, islamu i Unii Europejskiej. 13 marca Geert Wilders ogłosił, że rezygnuje ze stanowiska premiera. Rozmowy między partiami będą kontynuowane. Więcej

■ Słowacja :

Sondaż na tydzień przed wyborami prezydenckimi

Według sondażu, przeprowadzonego przez Ipsos dla Denník N w dniach 16 i 17 marca, w I turze wyborów prezydenckich przewodniczący Rady Narodowej Republiki Peter Pellegrini (Votes-SD) otrzyma 37,4% głosów. Ivan Korčok uzyska 36,6% głosów. Na trzecim miejscu ma się znaleźć Štefan Harabin (11,3%), a za nim Igor Matovič (4,3%), Krisztián Forró (2,8%), Ján Kubiš (2,4%), Marian Kotleba (1,8%) i Milan Náhlik (1,1%). Pozostali kandydaci uzyskają poniżej 1%. Więcej

Projekt zlikwidownia publicznego nadawcy

12 marca słowacka minister kultury Martina Šimkovičová ogłosiła projekt ustawy likwidującej publicznego nadawcę RTVS i zastępującej go nowym tworem o nazwie STaR, który będzie zarządzany przez osoby bezpośrednio mianowane przez polityków. Ustawa została ostro skrytykowana przez opozycję, która potępia ją jako zagranie autokratyczne i obawia się o wolność mediów. Więcej

■ Trójkąt Weimarski :

Emmanuel Macron i Donald Tusk z wizytą w Berlinie

15 marca prezydent Francji Emmanuel Macron i premier Polski Donald Tusk odwiedzili Berlin, gdzie zostali przyjęci przez kanclerza Niemiec Olafa Scholza. Wspólnie zadeklarowali, że chcą pozyskać większą ilość broni dla Ukrainy na światowym rynku i rozwijać produkcję zbrojeniową we współpracy z ukraińskimi partnerami. Ogłosili utworzenie nowej koalicji na rzecz artylerii dalekiego zasięgu w formacie Ramstein. Potwierdzili gotowość do zwiększenia pomocy szkoleniowej dla ukraińskiej armii i wykorzystania zamrożonych rosyjskich funduszy na finansowanie obrony Ukrainy. Więcej - Więcej

■ Ukraina :

Francuski parlament popiera umowę o bezpieczeństwie między Paryżem i Kijowem

12 i 13 marca francuscy posłowie i senatorowie zagłosowali za przyjęciem porozumienia w sprawie bezpieczeństwa podpisanego 16 lutego przez Emmanuela Macrona i Wołodymyra Zełenskiego. Dokument zyskał w parlamencie szerokie poparcie (372 głosy za w Zgromadzeniu Narodowym i 293 w Senacie). Przyjęta umowa przewiduje wzmocnioną współpracę między Paryżem a Kijowem w ciągu najbliższych dziesięciu lat, a także wsparcie Francji dla integracji Ukrainy z UE i NATO. Więcej

Komisja Śledcza ONZ

W opublikowanym 15 marca raporcie Niezależna Międzynarodowa Komisja Śledcza ONZ ds. Ukrainy wyraziła zaniepokojenie wielokrotnym łamaniem praw człowieka i międzynarodowego prawa humanitarnego w Ukrainie. Komisja znalazła nowe dowody obciążające rosyjskie władze zbrodniami wojennymi przeciwko ukraińskim cywilom. Jest w szczególności zaniepokojona ciągłym używaniem materiałów wybuchowych na obszarach cywilnych. Zdecydowanie potępia te akty i ponownie podkreśla konieczność postawienia sprawców przed wymiarem sprawiedliwości. Więcej

Wsparcie handlowe dla Mołdawii i Ukrainy

14 marca europosłowie zagłosowali za wnioskiem Komisji Europejskiej o zawieszenie ceł przywozowych i kontyngentów na ukraiński eksport produktów rolnych do UE na kolejny rok, do 5 czerwca 2025 roku. Przepisy te umożliwią też Komisji szybsze podjęcie działań w celu ochrony rynku europejskiego w przypadku poważnych zakłóceń spowodowanych importem z Ukrainy. W oddzielnym głosowaniu europosłowie odnowili również zawieszenie pozostałych ceł na import z Mołdawii. Więcej - Więcej

■ Rosja :

Europejskie sankcje

12 marca Rada przedłużyła sankcje wymierzone w osoby i podmioty odpowiedzialne za działania podważające suwerenność i niezależność Ukrainy. Sankcje (wymierzone już w ponad 2100 osób i podmiotów) obejmują ograniczenia w podróżowaniu osób, a także zamrożenie aktywów finansowych i zakaz dostępu do zasobów gospodarczych. Tego samego dnia europosłowie zatwierdzili akt o kryminalizacji naruszeń i obchodzenia sankcji nałożonych przez Unię. A 13 marca zagłosowali za projektem dyrektywy w sprawie odzyskiwania i konfiskaty mienia. Więcej - Więcej - Więcej

■ Trilogi :

Handel bronią palną

14 marca Parlament i Rada osiągnęły wstępne porozumienie w sprawie rozporządzenia dotyczącego importu, eksportu i tranzytu broni palnej do użytku cywilnego. Będzie się to wiązało ze zwiększonym monitoringiem całego importu i większości eksportu broni palnej do użytku cywilnego. Rozporządzenie ustanowi europejski system zezwoleń elektronicznych (ELS), który zastąpi obecne systemy krajowe, z których większość opiera się na dokumentach papierowych. Więcej - Więcej

■ Opracowania/raporty :

Doroczny raport NATO

14 marca sekretarz generalny Jens Stoltenberg przedstawił roczny raport organizacji. Przeanalizowano w nim wzmocnienie NATO z powodu jego rozszerzenia o Finlandię w 2023 i o Szwecję w 2024 roku i zwiększenia sił reagowania do 300 000 żołnierzy. Wzrosły również wydatki wojskowe – 2/3 członków Sojuszu powinno przekroczyć poziom 2% PKB na obronność. Ponadto NATO zwiększyło produkcję amunicji dzięki Planowi Działań na rzecz Produkcji Obronnej i udzieliło długoterminowego wsparcia Ukrainie, tworząc w lipcu Radę NATO-Ukraina, której celem jest podejmowanie decyzji w kwestiach bezpieczeństwa wspólnych dla krajów Sojuszu i Ukrainy. Więcej

Import i eksport broni

11 marca Sztokholmski Międzynarodowy Instytut Badań nad Pokojem (SIPRI) ujawnił, że w latach 2014/2018 i 2019/2023 państwa europejskie niemal podwoiły swój import głównych rodzajów broni. Europejski import ze Stanów Zjednoczonych wzrósł z 35% do 55% całkowitego importu. Amerykański eksport wzrósł o 17% (kraj utrzymał 1. pozycję). Francja stała się 2. co do wielkości eksporterem na świecie (wzrost o 47%). Tymczasem Rosja spadła na 3. miejsce, a jej eksport spadł o 53%. Więcej

■ Kultura :

Arcydzieła z Frick Collection w Muzeum w Prado

Do 2 lipca w Muzeum Prado w Madrycie trwa wystawa "Obras maestras españolas de la Frick Collection". Zaprezentowano na niej dziewięć dzieł mistrzów malarstwa, w tym El Greco, Velázqueza, Goi i Murillo. Te wyjątkowe prace, zwykle wystawiane w Nowym Jorku, wróciły do Hiszpanii po raz pierwszy od 100 lat. Więcej

Francesca Woodman i Julia Margaret Cameron w Londynie

Od 21 marca do 16 czerwca w National Portrait Gallery w Londynie odbędzie się wystawa "Portraits to Dream In" Franceski Woodman i Julii Margaret Cameron. Obie fotografki dzieli stulecie: Cameron żyła w latach 60. XIX wieku w Zjednoczonym Królestwie i na Sri Lance, a Woodman w latach 70. XX wieku w Stanach Zjednoczonych i we Włoszech. Łączy je jednak podejście do portretu, które wykracza poza zwykłe uchwycenie wyglądu i bada koncepcje tożsamości, płci i piękna. Więcej

Anselm Kiefer we Florencji

Od 22 marca do 21 lipca w Palazzo Strozzi we Florencji odbędzie się wystawa Anselma Kiefera "Upadłe anioły". Ten współczesny niemiecki artysta, znany z eksploracji powojennej niemieckiej tożsamości, oferuje w ramach ekspozycji dogłębną refleksję nad kondycją ludzką. Prezentowane prace poruszają tematy tożsamości, pamięci i filozofii, badając związek między teraźniejszością, przeszłością i przyszłością. Więcej

Surrealiści w Brukseli

Do 16 czerwca w Bozar w Brukseli trwa wystawa "Historia nieśmiania się. Surrealizm w Belgii". Muzeum świętuje stulecie belgijskiego surrealistycznego ruchu artystycznego, umieszczając dzieła w ich politycznym i historycznym kontekście. Na ekspozycji znajdują się prace niektórych z najbardziej znanych malarzy, w tym Paula Nougé, René Magritte'a, Paula Delvaux i Maxa Ernsta. Więcej

Malvina Panagiotidi w Atenach

Do 2 czerwca w Narodowym Muzeum Sztuki Współczesnej w Atenach można oglądać wystawę Malviny Panagiotidi "All Dreams Are Vexing". Grecka artystka zainspirowała się własnymi doświadczeniami w rezydencji, w której mieszkała słynna grecka malarka Eleni Boukoura-Altamoura po tragicznej śmierci swoich dzieci. Ekspozycja eksploruje współczesny okultyzm, siłę wyobraźni i symbolikę tej rezydencji, która jest zarówno schronieniem, jak i więzieniem. Więcej

Kolekcja sztuki Kroples w Lublanie

Do 14 lipca w Galerii Narodowej Słowenii w Lublanie można oglądać wystawę "Kolekcja sztuki Kroples". To prywatna kolekcja, która łączy symbolizm, ekspresjonizm i nowy obiektywizm. Wystawiając 30 lokalnych artystów, muzeum daje zwiedzającym możliwość odkrycia codziennych aspektów życia, krajobrazów i mitów Słowenii w drugiej połowie XIX i w XX wieku. Więcej

Impresje we Wrocławiu

Do 19 maja Muzeum Narodowe we Wrocławiu prezentuje wystawę "Impresje. Młodzi o sztuce dawnej". Ekspozycja jest próbą ukazania marzeń i uczuć współczesnych młodych ludzi oraz tego, czego szukają w sztuce z przeszłości. Więcej

Muzeum Narodowe Picasso-Paris

Do marca 2027 roku Muzeum Narodowe Picassa w Paryżu prezentuje swoje zbiory. Wystawiona kolekcja, pochodząca z pracowni artysty, jest największą publiczną kolekcją dzieł Picassa. Ekspozycja będąca prawdziwą retrospektywą życia artysty, zgłębia jego styl. Od kubizmu do symbolizmu, od klasycyzmu do surrealizmu, od sztuki figuratywnej do politycznej - prezentowane prace pozostawiają widzowi swobodę interpretacji na jego własny sposób. Więcej