Bodemloze putten. Wat is de overeenkomst tussen het Amsterdamse Zuidasdok, de zuidelijke ringweg Groningen, de zeesluis bij IJmuiden  en de renovatie van de Afsluitdijk? Het zijn allemaal grote infrastructurele projecten waarbij de overheid als opdrachtgever optreedt en ze zijn zonder uitzondering honderden miljoenen duurder uitgevallen dan gepland. In totaal hadden deze vier projecten ruim 3 miljard euro moeten kosten. De teller staat inmiddels op minimaal 5 miljard euro.

Geschrokken? Dat is nog niets vergeleken bij de aanleg van de Betuwelijn (van 1,1 naar 4,7 miljard euro) of de hogesnelheidslijn tussen Amsterdam en Brussel (van 3,4 naar 6,7 miljard euro). In NRC van vandaag duiken journalisten Harm van den Berg en Tjesse Riemersma in de achtergronden van deze structurele kostenoverschrijdingen bij megabouwprojecten. De kern van hun bevindingen: bouwbedrijven hebben de afgelopen decennia meer verantwoordelijkheden gekregen bij ontwerp en uitvoering van grote projecten, en de risico’s hebben zich ook bij hen opgestapeld. Tegelijkertijd vindt ’s lands grootste infrastructurele opdrachtgever, Rijkswaterstaat, het nog steeds moeilijk om zich niet met de projecten te bemoeien.

In 2007 concludeert de Algemene Rekenkamer dat de gekozen contracteringstrategie „het adequaat ‘managen’ van tegenvallers en risico’s sterk heeft bemoeilijkt”. Aannemers doken, gedwongen door de laagconjunctuur, vaak onder de verwachte aanbestedingsprijs, waarbij ze nu ook zelf erkennen fouten te hebben gemaakt bij het inschatten van de (financiële) risico’s.

Uit onderzoek van de universiteit van Cambridge bleek al eerder dat bij 268 infrastructuurprojecten vanaf 1930, verspreid over vijf continenten, de kosten in maar liefst 86 procent van de gevallen tevoren onderschat waren.

• Toch richt Rijkswaterstaat zich nog onverminderd op prijs.
• Uit onderzoek van McKinsey blijkt dat die vaker doorslaggevend is dan kwalitatieve criteria.
• In 63 procent van de aanbestedingen had de winnaar de laagste prijs, en niet de beste prijs-kwaliteitsverhouding.

Het is duidelijk: de slinger moet weer de andere kant op. Rijkswaterstaat komt daarom dit jaar met veranderingen in zijn projectaanpak waarbij pas een prijs wordt afgesproken nadat het ontwerp is bepaald. Zaligmakend? Directeur Van Breukelen van bouwer TBI waarschuwt vast: „ We zijn verslaafd geraakt aan zekerheid, maar je weet niet altijd wat er in de grond zit.”

Liedje voor de Lunch: Crossroads, Eric Clapton & Cream

Daar komt de knokploeg. Verrassing: Gerard Sanderink, de 72-jarige miljardair en bestuurder van beursfonds Oranjewoud en IT-bedrijf Centric, treedt met onmiddellijke ingang terug. Reden voor de stap is „de ontstane onrust” rond zijn persoon de afgelopen weken, zo stellen de bedrijven in een verklaring. Tot Oranjewoud (omzet 2019: 2,4 miljard euro) behoort onder meer het vierde bouwbedrijf van Nederland, Strukton.

Het vertrek van Sanderink is de voorlopige apotheose van een regelrechte soap rondom de bestuurder en zijn vriendin, zelfverklaard cyberexpert Rian van Rijbroek. Onlangs zou Sanderink zich misdragen hebben toen een deurwaarder beslag kwam leggen op zijn telefoon en mailbox. Volgens Het Financieele Dagblad schold Sanderink de deurwaarder uit en dreigde hij „een knokploeg” in te zetten. De deurwaarder schakelde daarop de politie in. Ook werd er tijdens de inval bewijsmateriaal vernietigd. De inspecteurs kwamen er later achter dat gegevens op zijn telefoon op afstand werden gewist. De Twentse ondernemer blijft voorlopig wel eigenaar van de bedrijven.

Probeer om te draaien. In een bizarre U-turn schrapt de Amerikaanse beurs NYSE het voornemen om drie Chinese telecombedrijven te weren van de koersenborden. Die zogenoemde de-listing werd pas vier dagen geleden aangekondigd en gaat nu alweer de prullenbak in, schrijft onder meer persbureau Bloomberg.

Aanvankelijk beriep de NYSE zich op nieuwe regels van de Amerikaanse overheid (lees: Trump) die investeringen verbiedt in bedrijven die eigendom zijn van of gecontroleerd worden door het Chinese leger. Dat leidde tot paniek onder beleggers, een dumping van Chinese aandelen op de beurs en tot oplopende economische spanningen tussen de VS en China. Na niet nader gespecificeerd „overleg met relevante regelgevende autoriteiten” werd dat dus teruggedraaid. Het gevolg: forse koerssprongen van de betrokken bedrijven China Mobile Ltd., China Telecom Corp. en China Unicom Hong Kong Ltd. 

Het effect van het Brexit-monster. De gevreesde wanorde na het definitieve Britse vertrek uit de EU is in de Rotterdamse haven tot nu toe uitgebleven. De 700 extra parkeerplaatsen die uit voorzorg werden gecreëerd voor wachtende vrachtauto’s staan nagenoeg leeg, voorlopig zijn de verkeersregelaars in en rond de Oranjeheuvel in Hoek van Holland oververtegenwoordigd ten opzichte van de vrachtwagenchauffeurs, zag Brexit-redacteur John Hoogerwaard.

Maar juich niet te vroeg. Er zijn genoeg potentiële zorgen voor de nabije toekomst, ondanks de goede voorbereidingen aan Nederlandse kant. Ongewis is bijvoorbeeld nog wat het effect van de totale lockdown is die premier Boris Johnson gisteren aankondigde. Legt die alle verkeer lam? En wat als het straks in een andere grote ferryhaven, zoals Calais, stroever verloopt? Dan kunnen zomaar procenten van dat vrachtvolume naar Rotterdam uitwijken. Lopen die extra parkeerplekken toch nog vol.

• Microsoft is van plan om 2021 Het Jaar van Teams te gaan maken (via FT)
• Google is sinds deze week het enige grote Amerikaanse techbedrijf met een vakbond. „Dit is onze manier om terug te vechten” (via NRC)
• Zonder de ruim 100.000 jaarlijkse toeristen gaat het leven in het Toscaanse Castellina een stap terug in de tijd (via NYT)
• Het neoliberalisme is ideaal, constateert Menno Tamminga in zijn column: je kunt het overal de schuld van geven (via NRC)
• Amazon, bank JP Morgan en investeringsmaatschappij Berkshire Hathaway stoppen na drie jaar al met hun gezamenlijke gezondheidszorgonderneming (via Wall Street Journal)

Bedankt voor het lezen. Tot morgen!