De coronacrisis heeft pijnlijk blootgelegd wat het dominante bedrijfsmodel is in de private sector. Bedrijven die zich de afgelopen jaren – onder druk van aandeelhouders – blindstaarden op korte termijn winstmaximalisatie, maar vrijwel direct in financiële problemen kwamen toen COVID-19 wereldwijd de kop opstak. Sommige moesten staatssteun aanvragen wat hen op veel publieke verontwaardiging kwam te staan. VPRO Tegenlicht gaat op zoek naar nieuwe bedrijfsmodellen die de economie crisisbestendig(er) maken.
De internationaal vermaarde econoom Mariana Mazzucato ziet de coronacrisis als een unieke gelegenheid voor de overheid om nu als ‘verandermacht’ op te treden. De dominantie van de private sector is volgens haar voorbij: ‘het “extractie-model” zal gaan plaatsmaken voor vormen van zakendoen die juist waarde toevoegen in plaats van onttrekken.’
Gelukkig experimenteert een voorhoede van ondernemers al met nieuwe bedrijfsmodellen die stabiliteit, verantwoordelijkheid en continuïteit als leidraad nemen. Denk aan een collectief van bedrijven dat samenwerkt in een coöperatie en fondsen, arbeidskrachten en andere resources deelt.
In veel ondernemingen, de tech-sector voorop, is de waarde van een bedrijf belangrijker geworden dan de producten of diensten die het realiseert. Het verhandelen van bedrijven lijkt het hoogste doel geworden en idealen zijn naar de achtergrond verdwenen, of totaal uit beeld geraakt. Melanie Rieback, oprichter van een cybersecuritybedrijf, organiseert startup-bootcamps waarin ze deelnemers leert ondernemen, zonder hun idealen overboord te gooien. Maar er zijn ook grote, gerenommeerde bedrijven waar de aandeelhouderswinst níet voorop staat. De Deense bierbrouwer Carlsberg heeft al bijna honderd jaar een constructie waarbij een stichting de meerderheid van de stemgerechtigde aandelen bezit.
Hoe verschilt een internationaal bedrijf geleid door ‘stewardship ownership”, (rentmeesterschap) met multinationals waarin de aandeelhouder het volledig voor het zeggen heeft? Welke toekomst is er voor bedrijven die zich alleen op kortetermijnwinst richten? En welke alternatieve bedrijfsmodellen zijn er inmiddels in Nederland actief?
Deze Tegenlicht Meet Up Praat hierover mee met onze gasten, ondermeer:
- Martijn Kieft, regisseur van de uitzending en maker van vele documentaires over geld.
- Jennifer Benson, zij coördineert Stichting Sleipnir: een cluster van ‘steward ownership’ ondernemingen. Zie ook wearestewards.nl
- Eric de Boer van Odin, een biologische voedselcooperatie met winkels, groothandel en bezorgdienst
