Trump vrijgesproken, maar niet vrijgepleit | De winst- en verliesrekening voor Biden

VRIJSPRAAK EN HANDENWRINGEN. In de derde week van Joe Bidens presidentschap ging de meeste aandacht (alweer) uit naar Donald Trump. Hoewel de oud-president onzichtbaar en onhoorbaar in Mar-a-Lago verblijft sinds zijn vertrek uit het Witte Huis op 20 januari, lag zijn naam de afgelopen week op ieders lippen dankzij het impeachment-proces in de Senaat. Een ruime meerderheid van de senatoren stemde zondag weliswaar in met een veroordeling van Trump wegens het aanzetten tot een gewelddadig oproer. Liefst zeven Republikeinen stemden met de gehele Democratische fractie mee.

Maar het was niet genoeg voor een twee derde meerderheid. Zo kon Trump een triomfantelijk teken van leven geven. „Dit was weer een nieuwe fase in de grootste heksenjacht in de geschiedenis van ons land”, schreef hij. „In de komende maanden heb ik nog veel met jullie te delen en ik zie uit naar het vervolg van onze ongelooflijke reis op weg naar Amerikaanse grootheid voor alle mensen.”

In Amerikaanse media konden we lezen dat Trump op de eerste dag van het proces naar het tv-scherm had geschreeuwd. Dat werd vooral veroorzaakt, meldde CNN op basis van anonieme bronnen, door het stuntelige optreden van zijn advocaat Bruce Castor - die begon met een uitglijder in de eerste zin: „Ik ben de hoofdaanklager. Euh, advocaat voor de 45ste president.” Hij verzekerde: „Ik weet heus wel het verschil.”

Over Joe Biden lazen we intussen dat hij helemáál niet naar de tv had gekeken voor het live-verslag. Hij had het te druk met regeren, liet zijn woordvoerder weten. Zou het heus? Of liep hij handenwringend door het Witte Huis, gefrustreerd dat de eerste kostbare weken van zijn presidentschap werden opgesoupeerd door een vrijwel zeker kansloos proces tegen zijn voorganger? De wonderlijke gang van zaken rond het oproepen van getuigen aan het slot van het impeachment-proces is misschien een indicatie van Bidens positie.

Op vrijdag was wel duidelijk dat de Democraten niet genoeg Republikeinen zouden vinden om Trump te veroordelen. Die avond berichtte CNN over een telefoongesprek tussen Trump en de Republikeinse leider in het Huis van Afgevaardigden, Kevin McCarthy, op 6 januari, terwijl de bestorming van het Capitool nog gaande was. McCarthy zou de president hebben toegeschreeuwd om hem ertoe te bewegen de bestormers tot bedaren te brengen. „Nou, Kevin”, zou Trump hebben gezegd, „het lijkt erop dat die mensen daar zich meer dan jij druk maken over de verkiezingen.”

Het was de Republikeinse afgevaardigde Herrera Buetler die beweerde dat dit telefoongesprek had plaatsgevonden. De inhoud ervan stond haaks op de verdedigingslinie van de advocaten van Trump: de president zou snel hebben gehandeld om de bestorming te beëindigen. Democratische aanklagers stonden nu voor de keuze om Buetler en McCarthy als getuigen op te roepen, waarmee het proces zou worden verlengd.

Dat laatste gegeven gaf de doorslag in een nachtlange discussie onder de Democraten. Een getuigenis zou mogelijk aantonen dat Trump en zijn advocaten logen. Maar Dick Coons, senator van Delaware en een oude vriend van Biden, sprak zich volgens The Washington Post stellig uit tegen verlenging. Die behoefte aan een snel proces – de behoefte van Biden – prevaleerde. De Democraten legden zich neer bij vrijspraak voor Trump, zij het met een vernederende minderheid en verdere imagoschade voor de oud-president en diens partij.

VERLIES. Er zijn twee manieren om de winst- en verliesrekening van het impeachment-proces op te maken voor Joe Biden. Omdat we het hem niet kunnen vragen, noteer ik hier beide varianten.

Wat heeft het impeachmentproces Biden gekost? Voor elke president geldt dat hij een paar grote slagen moet slaan in de spreekwoordelijke eerste honderd dagen van zijn ambtstermijn. De decreten van de eerste dagen gelden eigenlijk niet. Dat is siervuurwerk, bedoeld om de toeschouwers in verrukking te brengen. De echte proef is gelegen in wetgeving die hij en zijn partijgenoten door het Congres weten te loodsen. Voor Biden zijn dat allereerst het coronasteunpakket en een voorstel voor een hoger minimumloon.

Lastige dossiers. Voor de verkiezingen hadden Democraten en Republikeinen maandenlang touw getrokken over een nieuw pakket steunmaatregelen. Ze werden het uiteindelijk eens over een voorstel van een veel meer bescheiden omvang dan waar Biden nu mee komt – en met het oude voorstel konden al veel Republikeinen niet instemmen.

Door het impeachment-proces heeft Biden vertraging opgelopen. Zijn plannen zijn naar de achtergrond geduwd. De Democraten hebben het proces bovendien verloren en de mythe van Trumps onoverwinnelijkheid, door hemzelf krampachtig in stand gehouden, is nog eens versterkt. De aanhangers van Trump hebben een verse reden om een hekel te hebben aan politici in het algemeen en Democraten in het bijzonder. Deze olie op het vuur van de populistische woede kan Republikeinen zelfverzekerder maken.

WINST. Maar wélke Republikeinen worden zelfverzekerder van deze Pyrrhusoverwinning van Trump? Niet de tien afgevaardigden die in het Huis voor impeachment hadden gestemd, niet de zeven senatoren die voor een veroordeling van Trump hadden gestemd. En dan zijn er nog de Republikeinen die wel afstand hadden willen nemen van Trump, maar het niet durfden. Bijvoorbeeld omdat ze over twee jaar herkozen willen worden, of omdat ze de Democraten de overwinning niet gunden. Kijk naar de houding van voormalige Senaatsleider Mitch McConnell. Die veroordeelde Trump in de krachtigste termen („een schandalige, schandalige vorm van plichtsverzuim”) maar hij stemde tegen een veroordeling, omdat hij impeachment van een reeds vertrokken in strijd met de grondwet acht.

Sommige kranten concludeerden dat nu vaststaat dat de Republikeinse Partij is gegijzeld door Trump en dat de leden ervan politieke opportunisten zijn. Dat laatste zijn er ongetwijfeld een heleboel – net als veel Democraten. Een eerdere stemming onder Republikeinen illustreert én nuanceert dat. Op 3 februari debatteerde de partij over de vraag of afgevaardigde Liz Cheney haar leidinggevende functies in het Huis moest opgeven. Zij had Trump direct na de gebeurtenissen van 6 januari scherp veroordeeld en dat pikten de Trump-loyalisten in de fractie niet. Maar bij een geheime stemming steunden 145 fractieleden Cheney en stemden er 61 tegen haar. Dat de stemming geheim was, was volgens de politiek verslaggever van The New York Times essentieel: als ze de adem van de Trumpaanhangers op sociale media niet in hun nek voelen, neemt een meerderheid van de Republikeinen afstand van hun politieke leider. Dat is misschien opportunistisch, maar het biedt kansen voor Biden.

Het is vaker geconstateerd: de Republikeinse Partij is door Trump uit elkaar gescheurd langs de oude breuklijnen van de Tea Party en de ‘gewone’ conservatieven van de Grand Old Party. Die scheuring is goud waard voor een politieke zakenman als Biden, die in zijn lange carrière met politici in alle soorten en maten kon samenwerken om zijn voorstellen tot wet te verheffen. Nee, de president zal weinig Republikeinse handen op elkaar krijgen voor zijn immigratiebeleid, maar met een voorstel voor de verbetering van de infrastructuur (anders „eet China ons de kaas van het brood”, zei Biden erbij) of voor de stimulering van de maakindustrie zal de president in staat zijn om de Republikeinen te bevrijden van hun gijzeling.